Διαζύγιο και Παιδί:  Όσο πιο "ανώδυνο" γίνεται.

     Το διαζύγιο δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση αν λάβουμε υπόψη ότι η όλη διαδικασία είναι ψυχοφθόρα και χρονοβόρα, επηρεάζοντας αρνητικά τα μέλη μιας οικογένειας και αναπόφευκτα τα τραυματίζει. Το παιδί είναι ίσως το πρώτο που απορροφά τον επίπονο κραδασμό του χωρισμού. Η ενότητα των γονιών δίνει στο παιδί σιγουριά, ασφάλεια και ελπίδα, και γι’ αυτό δεν υπάρχει παιδί που να θέλει οι γονείς του να χωρίσουν. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις  ο χωρισμός φαίνεται να είναι η μόνη λύση, ειδικότερα σε περιπτώσεις όπου το περιβάλλον γίνεται τοξικό για τα παιδιά. Παρόλα αυτά, στα παιδιά των οικογενειών αυτών, και συγκεκριμένα των πιο μικρών ηλικιών, μένει άσβεστη η ελπίδα της επανασύνδεσης.
Η αντίδραση των παιδιών σε ένα διαζύγιο οφείλεται στο πώς θα βιώσουν αυτή την διαδικασία μέσα από την συμπεριφορά των γονιών. Πολλά παιδιά μετά από τον χωρισμό παρουσιάζουν έντονα το αίσθημα της εγκατάλειψης με αποτέλεσμα να διακατέχονται από ανασφάλειες  και έντονο στρες σε όλα τα στάδια της ζωής τους, όπως επίσης μελλοντικά να δυσκολεύονται στην απόκτηση υγιών σχέσεων. Η βασική προτεραιότητα των γονιών στην διαδικασία αυτή είναι να προετοιμάσουν το έδαφος για τον επικείμενο χωρισμό, βοηθώντας  το παιδί να αντιμετωπίσει και να προσαρμοστεί στις νέες αλλαγές στη ζωή του. 

 Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το διαζύγιο

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει εύκολος τρόπος για να γίνει μια τέτοια κίνηση, υπάρχει όμως τρόπος να γίνει σωστά και μεθοδικά, ώστε να επικρατήσει στο παιδί η ψυχοσυναισθηματική του ισορροπία. Αφότου παρθεί η από κοινού τελική απόφαση, οι γονείς, και οι δύο μαζί, ανακοινώνουν στο παιδί την απόφασή τους. Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι στη στιγμή της ανακοίνωσης πρέπει να επικρατεί ηρεμία και νηφαλιότητα, χωρίς να εκδηλώνονται αισθήματα θυμού, ενοχής και αλληλοκατηγορίες. Παρόλο που η συζήτηση περί χωρισμού πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού είναι θεμιτό όλα τα παιδιά να ακούνε το ακόλουθο και ίσως κλισέ αλλά βασικό μήνυμα-υπόσχεση, ότι ανεξάρτητα με το διαζύγιο θα συνεχίσετε να είστε οικογένεια ακόμη και αν δεν μένουν μαζί ο μπαμπάς και η μαμά και ότι θα το αγαπάτε παντοτινά και ότι θα προσπαθήσετε να μην αλλάξετε  πολλά πράγματα στην καθημερινότητα του. Επίσης, είναι καλό οι γονείς να γνωρίζουν ότι είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να επαναλάβουν αρκετές φορές αυτή την συζήτηση όταν το ζητά το παιδί βοηθώντας το να δεχτεί τη νέα  πραγματικότητα. Συνήθως τα παιδιά μικρότερης ηλικίας δυσκολεύονται να αντιληφθούν  την κατάσταση έτσι δεν χρειάζεται να εξηγήσετε τα πάντα όπως και σε πιο μεγάλες ηλικίες πρέπει να αποφευχθεί η υπερανάλυση, καθώς μέσα  στον χρόνο και την ωρίμανση θα καταλάβουν. Όπως σε κάθε χωρισμό, αποχωρισμό και γενικά αλλαγή στην ζωή μας, χρειαζόμαστε μια περίοδο προσαρμογής, συνήθως επίπονη σε τέτοιες περιπτώσεις. Δώστε στο παιδί σας αγάπη, στοργή, κατανόηση και τον χρόνο που χρειάζεται. Σ’ αυτό το μεταβατικό στάδιο της αναπροσαρμογής του παιδιού υπάρχουν κάποια «πρέπει» και «δεν πρέπει», που είναι καλό να εφαρμόζουν οι γονείς.

 Τα «δεν πρέπει»

-Αποφεύγετε να μιλάτε άσχημα για τον/την πρώην, όπως επίσης και της μη λεκτικές προσβολές  π. χ  περίεργα βλέμματα, χειρονομίες κ. α . Το παιδί έχει δικαίωμα να έχει μια καλή εικόνα για τους  γονείς ασχέτως των λαθών που ίσως υπέπεσαν στην σχέση τους. Το παιδί εισπράττει άμεσα το οτιδήποτε αρνητικό.
-Δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιήσετε το παιδί σαν «κατάσκοπο». Πολλές φορές δυστυχώς υιοθετείται αυτή η τακτική για να μαθαίνει ο ένας  απ’ τους δύο γονείς αν πρώην προχώρησε σε άλλη σχέση ή αν διαχειρίζεται σωστά την διατροφή. Το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η αύξηση του αισθήματος ενοχής και ανασφάλειας του παιδιού.
-Μην κάνετε το παιδί να νιώθει ενοχές όταν περνά χρόνο με τον άλλο γονιό. Όταν επιστρέψει ρωτήστε το πώς πέρασε με τον μπαμπά ή την μάμα με ένα πλατύ χαμόγελο ακόμη και αν δεν το εννοείτε.
-Το παιδί τείνει να γίνεται χειριστικό μετά το χωρισμό θέλοντας υποσυνείδητα να τιμωρήσει τους γονείς για την αναστάτωση που του προκάλεσαν. Οπότε μην ανταποκρίνεστε σε τυχόν χειριστικές συμπεριφορές, όπως υπερβολικά δώρα, χατίρια και υποχωρήσεις σε θέματα που δεν το σηκώνουν. Η οριοθέτηση πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι στην ανάπτυξη του παιδιού.

-Απαιτείστε από τις γιαγιάδες και παππούδες να μην εκφράζονται αρνητικά μπροστά στο παιδί για τον/την πρώην.

-Μην βάζετε το παιδί στην δύσκολη θέση να πάρει το μέρος κάποιου στην αντιδικία αυτή.
  
Τα «πρέπει»

-Το πρώτο και το πιο βασικό είναι η επικοινωνία. Ενθαρρύνεται το παιδί να σας μιλάει για το πως νιώθει. Αποδεχόμαστε το πως νιώθει χωρίς να το κατακρίνουμε.

-Το παιδί πρέπει να νιώθει ότι μπορεί να επικοινωνεί και με τους δύο γονείς όποτε το θελήσει.

-Για το παιδί είναι ωφέλιμες οι συναντήσεις όλης  της οικογένειας σε δραστηριότητες όπως γενέθλια, γιορτές στο σχολειό κ. α,  δείχνοντας  στο παιδί ότι ακόμα υπάρχει η οικογένεια απλά με διαφορετική μορφή.

-Ο γονιός  που δεν μένει μαζί με το παιδί  πρέπει να είναι συνεπής στις ώρες του και να επικοινωνεί τακτικά με το παιδί. Αυτό θα βοηθήσει στο να μειωθεί το αίσθημα της εγκατάλειψης  που ίσως νιώσει το παιδί στα αρχικά στάδια του διαζυγίου.

-Οργανώστε τον χρόνο που θα περνά με τον καθένα σας το παιδί. Αυτό πρέπει να γίνει διακριτικά και με σκοπό το παιδί να μην αλλάζει συχνά  περιβάλλον. Ενδείκνυται το παιδί να  περνά  πιο πολλή χρόνο με τον γονιό που μένει μακριά αξιοποιώντας αργίες ή σαββατοκύριακα.

-Καθώς  προσαρμόζεστε στην νέα κατάσταση προσπαθήστε να είστε θετική επηρεάζοντας επίσης και το παιδί σας θετικά δείχνοντας του ότι μπορείτε να περνάτε καλά.

-Οι γονείς  πρέπει να έχουν επικοινωνία σε ότι αφορά το παιδί, συμβάλλοντας από κοινού στην διαπαιδαγώγηση του παιδιού.

-Σε περίπτωση που υπάρξουν νέοι σύντροφοι στη ζωή σας μην τους παρουσιάσετε αμέσως, αυτό πρέπει να γίνει διακριτικά  και με προϋποθέσεις.
Ο χωρισμός απαιτεί από όλα τα μέλη της οικογένειας την ικανότητα προσαρμογής  σε καινούργιες καταστάσεις. Γι’ αυτό οι γονείς οφείλουν να διατηρήσουν  υπεύθυνα τον ρόλο τους ως γονείς περνώντας απ’ αυτό το στάδιο όσο πιο διακριτικά και ανώδυνα γίνεται φροντίζοντας παράλληλα και με προτεραιότητα για την ψυχική ηρεμία του παιδιού τους. Για το παιδί η οικογένεια πρέπει να υπάρχει ακόμη και μετά από το χωρισμό. 

Ευάγγελος Ορφανίδης - Κλινικός ψυχολόγος, DipCH

   

Ποιός είναι ο Νάρκισσος και ποιά τα χαρακτηριστικά του;

    Όλοι έχουμε ακούσει για τον μύθο του Νάρκισσου απ’ όπου έχει δανειστεί και χρησιμοποιηθεί ως έννοια στη ψυχανάλυση από τον Σ. Φρόυντ στο βιβλίο του «Για τον Ναρκισσισμό, Η εισαγωγή» (1914).
Ο Ναρκισσισμός είναι μια λέξη που λέμε συχνά, συνήθως αστειευόμενοι, θέλοντας να χαρακτηρίσουμε την αυταρέσκεια, την αλαζονεία ή την υπεροψία που έχει ένα άτομο. Στην ουσία όμως, ο Ναρκισσισμός είναι το παθολογικά εγωκεντρικό άτομο ή παθολογική μεγαλομανία. Βέβαια, είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή, στην οποία το άτομο έχει μια διογκωμένη αίσθηση θαυμασμού και αυτοερωτισμού της ύπαρξής του, όπως και την έντονα ηδονιστική ανάγκη του για θαυμασμό και αποδοχή από τον περίγυρο. Ωστόσο, πίσω από την μάσκα της υπέρμετρης αυτοπεποίθησης κρύβεται το αληθινό πρόσωπο της Ναρκισσιστικής προσωπικότητας, που έχει μια πολύ εύθραυστη αυτοεκτίμηση, έλλειψη ανεκτικότητας στη παραμικρή κριτική και έντονο φόβο ότι ανά πάσα στιγμή θα καταρρεύσει η αυτοεκτίμηση του.
Είναι σχετικά εύκολο να αναγνωρίσουμε μια Ναρκισσιστική προσωπικότητα λόγω των εμφανών χαρακτηριστικών, όπως η αστείρευτη ανάγκη που έχουν να επιδεικνύουν τα προτερήματα και τα χαρίσματά τους με υπερβολικό τρόπο.  Αυτό βέβαια λειτουργεί για να αντισταθμίζει εσωτερικά την ανασφάλεια, το κενό και το αίσθημα κατωτερότητας που τους διακατέχει.

Τα χαρακτηριστικά
Τα άτομα με Ναρκισσιστική διαταραχή έχουν στην πλειοψηφία τους τα εξής χαρακτηριστικά:
- Απουσία ενσυναίσθησης.  Είναι αυτό που λέμε «δεν μπαίνει στη θέση του άλλου»,  αδιαφορεί για το πώς νιώθει ο άλλος.
- Είναι απορροφημένος στις φαντασιώσεις του για επιτυχία, σαγηνευτική εμφάνιση, λάμψη, υπεροχή και γενικά ότι εξυψώνει το «Εγώ» του.
- Εκμεταλλεύεται συνειδητά άλλα άτομα για να επιτύχει του σκοπούς του.
- Έχει την αίσθηση ότι οι άλλοι τον ζηλεύουν. 
- Επιδιώκει να συναναστρέφεται μόνο με άτομα της δικής του «ευφυΐας» και της «ανώτερης τάξης».
- Μεγαλειώδης αίσθηση σπουδαιότητας και μοναδικότητας σε όποιο θέμα καταπιαστεί, απαιτώντας τον ανάλογο θαυμασμό έστω και χωρίς επιτεύγματα.
- Απαιτεί από τους άλλους να προσαρμόζονται στο πρόγραμμα του και στα «θέλω» του.

Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό, είναι η αδυναμία των ατόμων αυτών να επισυνάψουν αληθινές σχέσεις, που αυτό έχει ως αποτέλεσμα να βιώνουν έντονο αίσθημα μοναξιάς, οδηγώντας τα άτομα αυτά στην κατάθλιψη.  Αυτό συμβαίνει λόγω της ανάγκης του ατόμου να χρησιμοποιήσει τον/την σύντροφό του ως μέσο προβολής, αδιαφορώντας για το συναισθηματικό κομμάτι μιας σχέσης. Το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνεται και στις φιλικές σχέσεις του Νάρκισσου, αναζητώντας «φίλους» της «ψηλής κοινωνίας» με σκοπό να κερδίσει τον θαυμασμό και την εκτίμηση των γύρω του. Ο Νάρκισσος δεν έχει την ικανότητα να δεθεί συναισθηματικά με άλλα άτομα λόγω της υπερβολικής προσπάθειας που καταβάλει να κατευνάζει την «πείνα» του για αναγνώριση και επιβεβαίωση της αξίας του.
Όπως ισχύει σε πολλούς τύπους διαταραχών, τα αίτια οφείλονται σε διάφορους βιοψυχοκοινωνικούς παράγοντες, όπως είναι η κληρονομικότητα και η ποιότητα της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και τους γονείς κατά την παιδική ηλικία.  Όλοι μας έχουμε περάσει από το στάδιο του υγιή Ναρκισσισμού τους πρώτους μήνες της ζωής μας μέσα από την βιολογική μας ρύθμιση για αυτοσυντήρηση και επιβίωση. Τους πρώτους μήνες το βρέφος συμπεριφέρεται εγωκεντρικά απαιτώντας την κάλυψη των βασικών του αναγκών χωρίς να μπορεί να αντιληφθεί τα αισθήματα και τις ανάγκες των άλλων έξω από αυτό.
Οι γονείς πολλές φορές ενισχύουν την δική τους αυτοεκτίμηση μέσα από τα χαρίσματα των παιδιών τους,  αλλά αυτό από μόνο του βέβαια δεν βλάπτει καθώς όλοι απολαμβάνουμε τον θαυμασμό των γονιών μας. Ο παθολογικά Ναρκισσισμός όμως αναπτύσσεται όταν το παιδί γίνεται ναρκισσιστική προέκταση των γονιών του και είναι αποδεκτό μόνο μέσα από τα επιτεύγματα και τα χαρίσματά του, υιοθετώντας έτσι τον «ψευδή εαυτό». Όπως είπε ο Winnicott, ένα εαυτό χωρίς ψεγάδια, πιο αποδεκτό, και πιο κοντά στις προσδοκίες των γονιών του και των άλλων γενικότερα.  Επίσης, ένα επικριτικό οικογενειακό περιβάλλον με συνεχή αξιολόγηση συμβάλει στην ανάπτυξη ναρκισσιστικής προσωπικότητας.
Σε οικογένειες όπου το παιδί επαινείται συνεχώς χωρίς τα ανάλογα επιτεύγματα, τείνει να αναπτύσσει μια μη ρεαλιστική αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση, μεγαλώνοντας έτσι το χάσμα μεταξύ του αληθινού εαυτού(αυτό που αισθάνεται ότι είναι) και του εαυτού που παρουσιάζει προς τα έξω, του ιδεατού εαυτού.
Μια πιο πρόσφατη μελέτη αναδεικνύει μια άλλη αιτία που είναι συνυφασμένη με την εποχή μας και το σύστημα γενικότερα.  Σαν μέρος του δυτικού κόσμου βομβαρδιζόμαστε συνεχώς από τα Μέσα για το τι είναι και πώς είναι το ιδανικό, οδηγώντας το άτομο να καταπνίγει τις αληθινές του ανάγκες και συναισθήματα δημιουργώντας ένα πιο αποδεχτό εαυτό με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.
Τα άτομα με Ναρκισσιστική προσωπικότητα σπάνια ζητούν βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας λόγω της ναρκισσιστικής τους ψυχοσύνθεσης.  Συνήθως, επισκέπτονται ειδικούς μετά από καταθλιπτικά επεισόδια, όπου και βοηθούνται να ξεσκεπάσουν, να αποδεχτούν και να δουν με μια πιο ρεαλιστική ματιά τον εαυτό τους και τους άλλους, αποκτώντας ενσυναίσθηση και ετοιμότητα στο να δημιουργεί πιο λειτουργικές σχέσεις με το περιβάλλον του.

Ευάγγελος Ορφανίδης - Κλινικός ψυχολόγος

  
Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης (Burnout syndrome)


   Ο όρος burnout ή επαγγελματική εξουθένωση, χαρακτηρίζει την κατάσταση στην οποία το άτομο βιώνει εξάντληση προερχόμενη από κλιμακωτή και συνεχόμενη  πίεση στον χώρο εργασίας.
Πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία το άτομο αποκόπτεται συναισθηματικά και αποστασιοποιείται  αισθητά από τα οικεία πρόσωπα. Τα συμπτώματα είναι κοινά με αυτά της κατάθλιψης, όπως είναι η απώλεια ενδιαφέροντος, ψυχική και σωματική εξάντληση με πόνους στα άκρα (σε μερικές περιπτώσεις), απάθεια για το τι συμβαίνει στον περίγυρο, διαταραχές ύπνου, σεξουαλική δυσλειτουργία, διακύμανση της διάθεσης.
Το σύνδρομο αυτό πλήττει κυρίως άτομα ηλικίας 30-40 ετών με μεγαλύτερο ποσοστό τις γυναίκες. Επίσης, τα άτομα αυτά φέρουν κοινά χαρακτηριστικά, όπως είναι η τελειομανία, η ανάγκη για έλεγχο και οι ψηλές απαιτήσεις που έχουν αυτά τα άτομα από τον εαυτό τους. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό το σύνδρομο λειτουργεί ως ένας μηχανισμός άμυνας στο άτομο και γίνεται εμφανής ως αλαζονεία, συναισθηματική αποστασιοποίηση και απάθεια. 
Τα αίτια  του συνδρόμου αυτού είναι:
- Αίσθηση αναποτελεσματικότητας  στην επίτευξη εργασιακών στόχων.
- Εξαντλητικά ωράρια εργασίας.
- Απουσία επαγγελματικής καταξίωσης και αναγνώρισης.
- Επαγγελματική ανασφάλεια και αβεβαιότητα.
- Έλλειψη αυτονομίας και ελέγχου.
- Αναξιοκρατικό εργασιακό περιβάλλον.
- Έλλειψη οργάνωσης.
  
Αντιμετώπιση του συνδρόμου

Η έγκυρη αναγνώριση των συμπτωμάτων του burnout είναι και η βασική προϋπόθεση της θεραπείας. Αν αντιληφθείτε μερικά από τα συμπτώματα σε σας ή σε οικείο σας πρόσωπο θα πρέπει να λάβετε άμεσα κάποια μέτρα, όπως:
- Προσπαθήστε να αφήσετε τις σκέψεις σας για την δουλειά έξω από το σπίτι. *Ασχοληθείτε με κάτι που θα σας ξεκουράσει και θα σας αποσπάσει την προσοχή μακριά από τη δουλειά, όπως το διάβασμα βιβλίου, ευχάριστες ταινίες, παιχνίδι με τα παιδιά σας, περπάτημα στη φύση.
- Κοιμηθείτε περισσότερες ώρες αν νιώθετε ότι το έχετε ανάγκη, ειδικά τα σαββατοκύριακα.
- Μην παραμελείτε τον εαυτό σας. Αφιερώστε ποιοτικό χρόνο στον εαυτό σας, π.χ. συναντήστε καλούς φίλους, γυμναστείτε, σύντομες αποδράσεις σε θάλασσα και βουνό και γενικά κάντε κάτι που σας ευχαριστεί.
- Εστιάστε στα θετικά της εργασίας σας, όπως επίσης και στα θετικά άτομα στον εργασιακό σας  χώρο, δημιουργώντας έτσι συμμαχίες που θα σας δίνουν θετικά κίνητρα .
- Να  αναλαμβάνετε τις υποχρεώσεις που σας αναλογούν χωρίς υπερβολές.
- Ζητείστε την επαγγελματική βοήθεια  ειδικού ψυχικής υγείας.
  
Ευάγγελος Ορφανίδης - Κλινικός Ψυχολόγος

 Γιατί μελαγχολούμε τα Χριστούγεννα;

 Τα Χριστούγεννα συμβολίζουν τη Θεογονία. Για πολλούς είναι μια περίοδος του χρόνου, που δημιουργεί συναισθήματα χαράς, ευγνωμοσύνης και χριστιανικής κατάνυξης. Αυτή την περίοδο οι άνθρωποι αναβιώνουν όμορφες αναμνήσεις μέσα από τις φωτεινές διακοσμήσεις στα σπίτια και στους δρόμους, χαρούμενες μελωδίες, μυρωδιές χριστουγεννιάτικων εδεσμάτων και κόκκινες στολές Αγιοβασίλιδων .
Ωστόσο, συμφώνα με στατιστικά, τα Χριστούγεννα είναι η εποχή του χρόνου, που οι άνθρωποι βιώνουν μια υψηλή συχνότητα εμφάνισης κατάθλιψης και μελαγχολίας. Βάσει των αναφορών από κέντρα υγείας και αστυνομίας, τα Χριστούγεννα διπλασιάζεται η συχνότητα των αυτοκτονιών ή τραυματισμών από απόπειρες αυτοκτονίας. Γιατί, όμως, να συμβαίνει αυτό τα Χριστούγεννα; Η μελαγχολία αυτής της περιόδου αποδίδεται σε ποικιλία παραγόντων, όπως:

1. Συναισθήματα μοναξιάς εξαιτίας απώλειας αγαπημένου προσώπου. Μπορούμε να το δούμε ως ένα κράμα συναισθημάτων θλίψης, μοναξιάς και νοσταλγίας.

2. Ειδικότερα σε μια περίοδο κρίσης και ανεργίας, το να δαπανά κάποιος χρήματα μπορεί να αποτελέσει αιτία άγχους, πίεσης και πιθανής έντασης μεταξύ των μελών της οικογένειας.

3. Για πολλούς ανθρώπους το τέλος του χρόνου είναι ένα έναυσμα για μια περίοδο ενδοσκόπησης και απογραφής αποτυχιών και επιτευγμάτων, που συνήθως αυτή η διαδικασία προκαλεί άγχος και θλίψη.

4. Δυσάρεστα βιώματα και συναισθήματα κατά την παιδική ηλικία που συνδέθηκαν από το άτομο με τις μέρες των γιορτών ενδέχεται να ξανά βγουν στην επιφάνια.

5. Αρνητικές και διαστρεβλωμένες αντιλήψεις όπως: «Δεν μου αξίζει να περνώ καλά επειδή δεν κατάφερα να βρω δουλειά φέτος, ή να βγάλω λεφτά ή να παντρευτώ».

6. Ο φαύλος κύκλος της θλίψης: «Είναι Χριστούγεννα και έπρεπε να είμαι ευτυχισμένος. Μα γιατί δεν είμαι ευτυχισμένος;»

 Τρόποι αντιμετώπισης

1. Εάν νιώσετε ότι η θλίψη σας είναι ανυπόφορη, συνοδευομένη από αυτοκτονικούς ιδεασμούς, αποταθείτε άμεσα σε ειδικό ψυχικής υγείας.

2. Συμμετοχή σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Μπορείτε να προσφέρεται χωρίς να δαπανήσετε χρήματα. Λίγος από τον προσωπικό σας χρόνο είναι αρκετός για να χαρίσετε χαμόγελα σε άτομα που το χρειάζονται . 

3. Να νιώθετε ευγνωμοσύνη για ό,τι (δεδομένο) έχετε, παρά να επικεντρώνεστε σε ό,τι δεν έχετε. Η ευτυχία πηγάζει από μέσα μας και όχι από τα υλικά αγαθά.

4. Αν είστε θρήσκοι, λάβετε μέρος σε εκκλησιαστικές δραστηριότητες, βιώνοντας  έτσι το βαθύτερο νόημα και ουσία των Χριστουγέννων .

5. Επικοινωνήστε, εκφράστε και μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με τους ανθρώπους σας, δηλαδή την οικογένεια, τους φίλους και τους συγγενείς.

6. Προγραμματίστε τον προϋπολογισμό σας πριν από τα Χριστούγεννα για να αποφύγετε δυσάρεστες «εκπλήξεις» .

Και τελευταίο… Αφήστε το παιδί μέσα σας να παρασυρθεί από τους ήχους των τραγουδιών, την μυρωδιά των εδεσμάτων, και τη λάμψη από τα φωτάκια των δέντρων βιώνοντας τα Χριστούγεννα με ανυπομονησία, και χαρά.  

Καλές Γιορτές!!!

Ευάγγελος Ορφανίδης - Κλινικός ψυχολόγος

  

Γιατί το παιδί μας λέει ψέματα;

  Το ψέμα είναι κάτι που προβλημάτιζε ανέκαθεν τους γονείς. Στην πραγματικότητα, όμως, το ψέμα είναι μέρος της συμπεριφοράς και απαραίτητο στοιχείο της ανάπτυξης του παιδιού. Είναι μια «ικανότητα» που έχουν όλα τα παιδιά και την χρησιμοποιούν περίτεχνα, κυρίως για την αποφυγή της τιμωρίας ή και ενοχής.
Μέχρι το παιδί να κλείσει τα επτά, συχνά συγχέει την πραγματικότητα με την φαντασία. Μερικές φορές ακούμε το παιδί να λέει π.χ. «είδα ένα ιπτάμενο ελέφαντα». Αυτό βεβαίως δεν μπορεί να θεωρηθεί ψέμα. Η φαντασίωση διαφέρει από το ψέμα όταν το παιδί δεν θέλει να επιτύχει κάτι μ’ αυτό, να χειραγωγήσει ή να παρουσιάσει το επιθυμητό για πραγματικό.    
Ακόμη και αν το παιδί βάζει φαντασία στην πραγματικότητα π.χ. «ο δράκος έχυσε το γάλα στο πάτωμα», δεν το κατακρίνουμε και προσπαθούμε να απαντούμε μέσα από την δική του πραγματικότητα, π.χ.: «Εγώ νομίζω ότι νιώθεις άσχημα που έχυσες το γάλα στο πάτωμα και θα ήθελες να ήταν ο δράκος που το έκανε». Υπάρχουν, όμως, και άλλα ψέματα που δεν πρέπει να παρακάμπτονται.
Το ψέμα είναι η πρώτη ένδειξη απουσίας εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιού και ενήλικα. Μπορούμε να το δούμε ως μια γενική ανασφάλεια που έχει το παιδί απέναντι στους γονείς του. Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι τα παιδιά δεν λένε ψέματα χωρίς λόγο. Το ψέμα για το παιδί είναι ένας τρόπος για να αλλάξει κάτι στη ζωή του, είναι η διέξοδος από κάτι συνήθως αρνητικό. Όταν προσπαθούμε απλώς να εξαλείψουμε το ψέμα από τη σχέση μας με το παιδί, χάνουμε απλώς το χρόνο μας χωρίς αποτέλεσμα. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να διερωτηθούμε γιατί το παιδί λέει ψέματα, συζητώντας μαζί  του το «γιατί», χωρίς να είμαστε επικριτικοί. Αυτό από μόνο του δεν θα φέρει αποτελέσματα, αλλά θα δημιουργήσετε καινούργια θετικά δεσμά εμπιστοσύνης και κατανόησης, μειώνοντας έτσι τα κίνητρα του παιδιού σας να λέει ψέματα. Σε αντίθεση με τα πιο μικρά παιδιά, τα παιδιά μικρότερης σχολικής ηλικίας  λένε συνειδητά ψέματα και οι συνηθέστεροι λόγοι είναι:
*Να αποφύγουν τιμωρία ή ενοχή για κάτι που έκαναν.
*Να εκφράσουν θυμό στους γονείς.
*Για να επαινεθούν από τους ενήλικες.

Τα πιο μεγάλα παιδιά έχουν διαφορετικά κίνητρα, όπως:

*Να τραβήξουν προσοχή και αυτοπροβολή.
*Να καλύψουν φίλους τους.
*Για να μην αποκαλυφτεί μυστικό.
*Για να δοκιμάσουν τα όρια κάποιου ατόμου.
*Για να δοκιμάσουν την δύναμη τους.
*Για να αποφύγουν την αμηχανία ή ντροπή.
*Προβλήματα σε ομάδα (οικογένεια, σχολείο).
Ωστόσο, τα παιδιά άνω των 10 ετών που λένε συχνά ψέματα, δεν είναι καλό σημάδι και ίσως δεν θα έπρεπε να το αντιμετωπίσουμε με χιούμορ ή περιφρόνηση. Το πρώτο βήμα είναι η διερεύνηση, γιατί το παιδί είπε ψέματα. Οι πιο κοινές αιτίες συνήθως είναι το συναίσθημα της ζήλειας και ο ανταγωνισμός, όπως και ο φόβος της απόρριψης και η ανάγκη του παιδιού για περισσότερη προσοχή και αποδοχή από τους γονείς. Το παιδί αδυνατεί  να βρει εναλλακτικές λύσεις για να τραβήξει την προσοχή των ενηλίκων, και  όσο παράδοξο και αν ακούγεται το παιδί  καταφεύγει στο  «παράπτωμα», προτιμώντας να τιμωρηθεί αντί να αγνοηθεί.
Πώς μπορούμε να σπάσουμε τον κύκλο του ψέματος, τις δικαιολογίες και το μπλέξιμο της φαντασίας με την πραγματικότητα;
*Δημιουργήστε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εσάς και το παιδί, χωρίς το παιδί να μετανιώνει που μοιράστηκε το μυστικό του με εσάς.
*Η σωματική τιμωρία φέρνει πάντα τα αντίθετα αποτελέσματα.

Εξηγείστε στο παιδί σας τις συνέπειες του ψέματος, όπως:
*Το ψέμα είναι εμπόδιο στο δρόμο για την αγάπη και την εμπιστοσύνη, και βλάπτει τις σχέσεις των ανθρώπων.
*Το ψέμα πάντα αποκαλύπτεται (δεν ισχύει για την πολιτική).
*Το ψέμα μπορεί να μας ανακουφίζει αλλά μόνο για λίγο.
Εάν το παιδί λέει ψέματα είναι καθήκον μας με το δικό μας προσωπικό παράδειγμα και όχι με τις λέξεις, να του μεταδώσουμε τη σημαντικότητα του να είμαστε αληθινοί και υπεύθυνοι για τις πράξεις μας, και ότι το σπίτι μας δεν είναι ένας τόπος όπου τα πάντα τιμωρούνται και κατακρίνονται, αλλά ένας τόπος όπου το παιδί μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα, παίρνοντας αγάπη και υποστήριξη όταν το χρειάζεται.

Ευάγγελος Ορφανίδης - Εγγεγραμμένος Κλινικός ψυχολόγος, DipCH 

 

Ζήλια: Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στη φυσιολογική και νοσηρή στις διάφορες μορφές των σχέσεων μας

  Η ζήλια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που βιώνουμε όλοι, λίγο ή πολύ, στο πλαίσιο μιας σχέσης. Τα πρώτα «τσιμπήματα» ζήλιας τα βιώνουμε σε πολύ μικρή ηλικία. Για παράδειγμα όταν σταματήσαμε να μονοπωλούμε το ενδιαφέρον των γονιών μας μετά τη γέννηση του νέου μέλους. Το νέο μέλος ήταν ο αντίζηλος στην αγάπη της μάνας και του πατέρα. Η συναισθηματική αλληλεπίδραση που είχαμε κατά την παιδική μας ηλικία με τους γονείς μας είναι η μικρογραφία της συμπεριφοράς μας στις σχέσεις μας στην ενήλικη ζωή. Στις ερωτικές σχέσεις η ζήλια συνήθως προκύπτει από μια υπαρκτή ή φαντασιακή απειλή πως κάποιο άλλο άτομο θα «κλέψει» το ερωτικό -και όχι μόνο-ενδιαφέρον του/της συντρόφου.
Στο έργο του Σαίξπηρ «Οθέλο» αποδόθηκε αποτελεσματικά η έννοια της παθολογικής ζήλιας. Ο Οθέλος ήταν ένας ερωτευμένος νεόνυμφος που πείστηκε από έναν στρατιώτη, τον Ιάγο, ότι η γυναίκα του Δεισδαιμόνα τον απατούσε με έναν άλλο άνδρα . Τυφλωμένος από την ζήλια και την οργή δολοφονεί την αθώα σύζυγο του και στη συνέχεια αυτοκτονεί. Ο Οθέλος αποτελεί ένα δυνατό πρότυπο της παθολογικής ζήλιας και των ανεξέλεγκτων συμπεριφορών που μπορεί να προκληθούν.
Η νοσηρή ζήλια επιδρά αρνητικά και καταστρεπτικά σε μια σχέση. Το άτομο που βιώνει αυτή τη κατάσταση διακατέχεται από έντονα συναισθήματα, κυρίως από τον φόβο της εγκατάλειψης, και της προδοσίας. Αυτός ο φόβος είναι η κύρια αιτία που παρακινεί το άτομο να κατευθύνει την οργή του προς τον/την σύντροφο, στα άτομα που θεωρούνται αντίζηλοι και σε πολλές περιπτώσεις στον ίδιο τους τον εαυτό.
Τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς απορρέουν κυρίως από τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία όπως η εγκατάλειψη, η απόρριψη ή και η καλλιέργεια αρνητικών απόψεων στο παιδί για το πόσο κακός και ανάξιος για εμπιστοσύνη είναι ο κόσμος. Τα άτομα που διακατέχονται από αυτές τις βασανιστικές ιδέες μπορούν να βοηθηθούν αποτελεσματικά μέσα από την αυτογνωσία ανακαλύπτοντας τις βαθύτερες φοβίες που πυροδοτούν τέτοιου είδους συμπεριφορές.
Από την άλλη μεριά η ζήλια σε υγιείς σχέσεις είναι ένδειξη ενδιαφέροντος, έρωτα, και διεκδικητικότητας. Μπορούμε να πούμε ότι είναι η σπίθα που πολλές φορές αναζωπυρώνει το πάθος σε μια σχέση. Είναι ένα συναίσθημα που λειτουργεί ως κίνητρο και διατηρεί την έλξη μεταξύ των ερωτικών συντρόφων.
Τα θεμέλια μιας υγιούς σχέσεις είναι η εμπιστοσύνη, χωρίς βέβαια η εμπιστοσύνη να θεωρείται κάτι αυτονόητο και δεδομένο. Όλες μας οι σχέσεις, είτε είναι φιλικές είτε επαγγελματικές είτε ερωτικές, πάντοτε πρέπει να είναι επενδυμένες με δεκτικότητα, προθυμία και χρόνο.


Ευάγγελος Ορφανίδης - Κλινικός Ψυχολόγος, DipCH
angelospsy@gmail.com

  

Το φαινόμενο της ομοφοβίας: Τα αίτια και η εκδήλωσή της

   Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ακόμα και στις μέρες μας, που χύθηκε πολύ μελάνι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα ομοφυλόφιλα άτομα ακόμη αντιμετωπίζονται από πολλά κοινωνικά σύνολα με εχθρότητα, ρατσισμό ή και σαν ασθένεια, παρόλο που η ομοφυλοφιλία έχει αφαιρεθεί εδώ και πολλά χρόνια από το DSM (Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών). Ο όρος ομοφοβία χαρακτηρίζει το σύνολο ατόμων, τάσεων και ιδεολογιών που εναντιώνονται προς τα ομοφυλόφιλα άτομα, όπως επίσης και η παράλογη φοβική διάθεση που έχουν προς τους ομοφυλόφιλους.
Πρόκειται για μια παθολογικά γενικευμένου τύπου φοβική αντίδραση από το ομοφοβικό άτομο προς το άτομο με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, που εκδηλώνεται συνήθως με διακρίσεις στον χώρο εργασίας, λογοκρισία, λεκτικές ή/και σωματικές επιθέσεις, ακόμη και με θάνατο σε τριτοκοσμικές υπανάπτυκτες χώρες.

Κοινωνικές πεποιθήσεις
Τα αίτια της συμπεριφοράς αυτής είναι βαθιά συνυφασμένα με τις κοινωνικές πεποιθήσεις και τους θεσμούς που τα ενισχύουν. Με μια ματιά στο παρελθόν θα δούμε ότι στον Μεσαίωνα κυνηγούσαμε μάγισσες, τον περασμένο αιώνα πωλούσαμε σκλάβους και πιο πρόσφατα οι γυναίκες δεν είχαν ίσα δικαιώματα με τους άντρες. Οι άνθρωποι τείνουμε να απορρίπτουμε ή να βλέπουμε με σκεπτικισμό οτιδήποτε διαφορετικό από εμάς και οτιδήποτε έχει διαφορετική άποψη από εμάς, θεωρώντας το αφύσικο και υποδεέστερο ή και επικίνδυνο για εμάς. Όπως και για κάθε ρατσιστική συμπεριφορά, τα βασικά αίτια είναι η έλλειψη γνώσης, η έλλειψη παιδείας-κοινωνικής μόρφωσης και το κοινωνικό χάσμα που συντηρείται από διάφορους θεσμούς.

Αν δούμε αυτή τη συμπεριφορά μέσα από το ψυχαναλυτικό πρίσμα, τα ομοφοβικά άτομα εκδηλώνονται αρνητικά, με σκοπό να εκφράσουν έμπρακτα τη διαφοροποίησή τους από την ομοφυλοφιλία. Αυτή η αντίδραση λειτουργεί σαν ένας μηχανισμός προστασίας του Εγώ, μειώνοντας και ανακουφίζοντας το άγχος που προκαλεί η δική τους υποβόσκουσα καταπιεσμένη ομοφυλοφιλική τάση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η εσωτερική σύγκρουση να μεταφέρεται προς το περιβάλλον. Εδώ μπορούμε να κάνουμε έναν παραλληλισμό με την ανάγκη του ανθρώπου γενικότερα να τάσσεται σε ομάδες ή ιδεολογίες υπό τον φόβο του αφανισμού, ασκώντας έλεγχο σε βαθύτερα ένστικτα, π.χ. ο θρησκόληπτος (μουσουλμάνος ή Χριστιανός ή Ινδουιστής κ.ά) θα εκφράσει έντονα τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις μειώνοντας υποσυνείδητα την αμφιβολία, τον φόβο κινδύνου να πέσει σε θρησκευτικό ατόπημα.

Η ομοφοβία, όπως και το κάθε είδος ρατσισμού - μισαλλοδοξίας, αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο, βαθιά ριζωμένο ιστορικά και πολιτισμικά, που υιοθετήθηκε και υιοθετείται κυρίως από άτομα με ιδιαίτερα ψυχοπαθολογικά χαρακτηριστικά. Με το να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα των άλλων, σεβόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματα, βάζουμε τις βάσεις για ένα καλύτερο, πιο ανεκτικό και ασφαλή κόσμο! Όπως είχε πει ο Ουίσταν Ώντεν, ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του εικοστού αιώνα: «Ή που θα μπορέσουμε να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλον ή που θα πεθάνουμε».

Ευάγγελος Ορφανίδης - Κλινικός ψυχολόγος, DipCH
angelospsy@gmail.com